Η αλήθεια είναι πως τα περισσότερα παιδιά δεν θέλουν να χάνουν! Είτε πρόκειται για έναν αγώνα δρόμου μέχρι την εξώπορτα είτε για ένα επιτραπέζιο παιχνίδι με φίλους ή γονείς, ο ανταγωνισμός έρχεται και θεριεύει.
Ιδιαίτερα ανάμεσα στα 4 και τα 5 χρόνια, που το παιδί ανακαλύπτει τις ικανότητές του και τον εαυτό του και αρχίζει να εντάσσεται σε κοινωνικές ομάδες, τότε αρχίζει και αποκτά έντονα το στοιχείο του ανταγωνισμού. Το στοιχείο για την πρωτιά, βέβαια, είναι ανάγκη κάθε παιδιού, μιας που μέσα από αυτήν παίρνει την αποδοχή, την αναγνώριση, τον έπαινο, αλλά και τον έμπρακτο θαυμασμό των γύρω του.
Σε ένα βαθμό, η τάση αυτή είναι φυσιολογική και αναμενόμενη και ανήκει στην αναζήτηση των ισορροπιών στο κάθε παιδί, που -ενώ αναπτύσσεται- καλείται διαρκώς να απαντά στο υπαρξιακό ερώτημα: «Ποιος είμαι;», «Τι είμαι;», «Ποια η σχέση μου με τους άλλους;». Ωστόσο, υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που κάνουν κάποια παιδιά να δυσκολεύονται περισσότερο να δεχτούν ότι έχασαν, από ό,τι κάποια άλλα. Αυτοί μπορεί να είναι στοιχεία της προσωπικότητας, όπως ένας εκρηκτικός χαρακτήρας, η τελειομανία ή το γεγονός ότι δεν είχαν πολλές ευκαιρίες να αποδεχτούν την ήττα τους. Για παράδειγμα, αλλιώς αντιδρά στην ήττα ένα μοναχοπαίδι, αλλιώς ένα παιδί με μεγαλύτερα αδέρφια.
Σε γενικές γραμμές, όλα τα παιδιά περνάνε τη φάση της πρωτιάς. Εκεί που θα πρέπει να αναλάβετε δράση είναι όταν η εμμονή του αυτή αρχίζει να επηρεάζει τις σχέσεις του με τους φίλους του. Για παράδειγμα, επιμένει για πολύ καιρό: «Δεν θέλω να ξαναπάμε να παίξω με το Νικολάκη» ή παραιτείται οριστικά από παιχνίδια που δεν του χάρισαν την πρωτιά, από φόβο να μη χάσει ξανά και χρειαστεί να το αντιμετωπίσει. Κοινώς, όταν αποφεύγει το ίδιο το παιχνίδι, τη δραστηριότητα ή τους ανταγωνιστές, εξαιτίας του φόβου της ήττας. Αυτό που θα πρέπει να του πείτε είναι πως στη ζωή κάποια πράγματα έχουν διαβαθμίσεις. Δεν θα πρέπει να θυσιάζουμε τους φίλους μας για μια πρωτιά. Το σημαντικό είναι να μάθει να δέχεται τη ρεαλιστική πραγματικότητα που θα το ακολουθεί σε όλη του τη ζωή, ότι δηλαδή άλλες φορές χάνουμε κι άλλες κερδίζουμε.
Κάποιες φορές, η δυσκολία των παιδιών να χάνουν μπορεί να επηρεάζεται από τη δική μας στάση. Ίσως άθελά μας να έχουμε καλλιεργήσει τον ανταγωνισμό ανάμεσα σε αυτό και τα αδέρφια του ή ίσως η δυσκολία της ήττας να είναι και δικό μας πρόβλημα.
Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε;
- Επιτρέψτε του να βιώσει την απογοήτευση, ακόμη κι αν χρειαστεί να αφήσετε κατά μέρος την υπερπροστατευτικότητά σας. Αυτό θα το βοηθήσει να καταλάβει πως η απογοήτευση είναι μέρος της ζωής μας και πως θα πρέπει να τη διαχειριζόμαστε όσο κι αν αυτό μας δυσκολεύει.
- Όταν το αφήνετε να κερδίζει πάντα, θα πιστέψει λανθασμένα ότι έτσι πρέπει να γίνεται. Αντίθετα, όταν κάποιες φορές το αφήνετε να χάνει, του δίνετε την ευκαιρία να βιώσει την αποτυχία σε ένα ασφαλές περιβάλλον. Αφήστε το, λοιπόν, να χάσει και απλώς… συμπαρασταθείτε του, όποτε απογοητεύεται. Όταν ησυχάσει από την απογοήτευση, κάντε μερικές ερωτήσεις σε φιλικό τόνο, όπως: «Τι σου άρεσε από αυτό το παιχνίδι;», «Πώς ένιωσες με τη συμμετοχή σου;», «Τι νομίζεις πως νιώθουν οι άλλοι αν, παίζοντας μαζί σου, είναι πάντα χαμένοι;».
- Προτιμήστε τα παιχνίδια συνεργασίας, αντί για εκείνα που έχουν κερδισμένους και χαμένους.
- Προσπαθήστε να του μάθετε πως «η διαδικασία είναι σημαντικότερη από το αποτέλεσμα».
- Κάντε το να νιώσει ασφάλεια, πως είναι μέλος της οικογένειας, της ομάδας, και πως η μοναδικότητά του εκτιμάται όποια κι αν είναι.
- Όταν χάνετε παίζοντας μαζί του, συγχαρείτε το και δείξτε ότι δεν στενοχωριέστε με την ήττα σας, αντίθετα πείτε του: «Μπορεί να έχασα, αλλά διασκέδασα πολύ που έπαιξα μαζί σου».
- Αφήστε το να κερδίσει, αλλά με μέτρο, αφήστε το να χάσει, πάλι με μέτρο. Κρατήστε μια ισορροπία και φέρτε το στη θέση του νικητή αλλά και του χαμένου.
Όταν παίζουν τα παιδιά μεταξύ τους, συγχαρείτε το νικητή, αλλά και όλους τους υπόλοιπους για την προσπάθεια. Μην υπερεκτιμάτε ούτε τη νίκη, ούτε την ήττα, μην το παρακάνετε ούτε με το νικητή, ούτε με τους χαμένους.
"Όλα τα παιδιά θέλουν να κερδίζουν. Αλλά η πρωτιά δεν είναι το παν στη ζωή. Βοηθήστε το παιδί σας να καταλάβει πως όποιος ξέρει να παίζει, ξέρει και να χάνει."
Tης Μαρίας Σκαπέρα (M.Ed. ψυχοπαιδαγωγός, εκπαιδευτική σύμβουλος)
